Ik geef om iemand die met psychische problemen kampt, maar geen familie is. Wat kan ik doen?
Van nietsdoen wordt niemand beter
Similes heeft een stappenplan ontwikkeld voor buren, collega’s, verre vrienden, kennissen… die een persoon met een psychische kwetsbaarheid en hun naasten willen helpen. Vaak weet je niet goed hoe je kan helpen of hoe je het moet aanpakken. Je bent bang om iets fouts te zeggen. Je weet niet hoe de ander zal reageren. Of je wil niemand tot last zijn en je weet niet of je zelf wel sterk genoeg bent om een gesprek aan te gaan. Heel menselijk, zeer herkenbaar…
Het vraagt veel moed en zelfvertrouwen om er te durven zijn voor een ander. Ook mantelzorgers hebben soms nood aan zo’n ruggensteuntje. Het KEI-plan van Similes is een bruikbare handleiding om die drempelvrees te overwinnen. Want van nietsdoen wordt niemand beter.
Het KEI-plan bestaat uit drie etappes:
Kijken
Empathie tonen
Ingrijpen
Kijken als een detective
Van sommige mensen weet je zeker dat er een probleem is. Van anderen vermoed je het alleen. Bij sommigen ben je ervan overtuigd dat alles oké is, maar uiteindelijk blijkt dat niet zo. Wees dus een goede detective. Kijken hoe het echt gaat met iemand, is kijken met aandacht. Wacht dus niet tot de ander naar jou komt en ga er niet van uit dat iemand automatisch gelukkig is.
Welke signalen wijzen op een gevarenzone?
Iemand …
- neemt meer/vaker afstand
- raakt sneller geïrriteerd
- ziet er moe uit
- verzorgt zichzelf minder
- lijkt minder enthousiast dan anders
- heeft moeite om zich te concentreren
- gaat sneller huilen
- heeft moeilijkheden om de dingen georganiseerd te krijgen
- eet minder/meer
- gebruikt (meer) drugs/alcohol
Twee ezelbruggetjes helpen je bij het aandachtig kijken:
- Wees een OEN: wees Open, Eerlijk en Nieuwsgierig.
- Smeer NIVEA: Niet Invullen Voor Een Ander.
Empathie tonen
Empathisch zijn is een manier van leven. Maak duidelijk dat je begrijpt dat de ander het moeilijk heeft. Dat kan onder vier ogen of met een kaartje, een berichtje, een telefoontje… Maak jezelf benaderbaar. Toon met je woorden, daden en houding dat het veilig is om jou in vertrouwen te nemen.
Luisteren, hoe doe je dat?
Wees authentiek. Je mag best nieuwsgierig zijn, zonder uit te zijn op sensatie. Concentreer je op het verhaal en laat je meevoeren. Je ziet wel waar je uitkomt. Stel open vragen, dat zijn vragen waar je geen ja of neen op kan antwoorden.
Maak de situatie concreet. Wanneer iemand zich erg slecht voelt, vervalt die soms in algemene uitspraken: ‘Het gaat slecht met mij. Alles loopt mis. Iedereen is tegen mij. Niemand helpt mij.’ Dit hindert een gesprek. Probeer naar concrete voorbeelden te gaan: ‘Wat gaat er dan slecht? Wat is er zo al misgelopen? Van wie heb je het gevoel dat ze tegen je zijn? Van wie heb je hulp nodig en krijg je ze niet?’
Luister zonder te oordelen. Je mag uiteraard een mening hebben, maar verpak je mening niet als een feit. Dan voelt het voor de ander alsof je hen veroordeelt. Ga niet discussiëren over gelijk en ongelijk, juist en fout. Een luisterend oor is meer waard dan 1000 goedbedoelde woorden.
Maak ruimte voor emoties van de ander en van jezelf. ‘Ik hoor dat je het even allemaal niet meer ziet zitten.’ – ‘Ik voel dat je met een groot verdriet zit.’ – ‘Ik zie de frustratie in je gebalde vuisten.’
Komen er tranen? Dat is geen reden om je ongemakkelijk te voelen. Wees aandachtig voor emoties die bij jou opborrelen. Je mag ze gerust benoemen. Niet oordelen, wil niet zeggen dat je je gevoelens niet mag delen. ‘Ik word er stil van.’ – ‘Ik voel me kwaad worden in jouw plaats.’
Stiltes zijn oké. Zeg eventueel ‘Ik word er stil van’ of ‘Ik weet even zelf niet goed meer wat zeggen’. Gebruik je eigen woorden of eventueel de letterlijke woorden van de ander om terug te koppelen wat je denkt te hebben gehoord. Laat ruimte voor correctie.
Waardering uitdrukken
Oprechte waardering uitspreken voor een mantelzorger kan erg waardevol zijn voor de andere persoon. ‘Ik vind het indrukwekkend hoe jij je hier al door hebt geslagen.’ – ‘Ik vind je zo’n warm persoon, hoe jij voor anderen zorgt.’ – ‘Ik vind het zo mooi hoe je erover praat.’
Wat zeg je beter niet?
- Stop met dat zelfmedelijden.
- Gewoon niet meer aan denken.
- Maak je geen zorgen, het gaat wel weer over.
- Je beeldt het je allemaal maar in.
- Het is allemaal niet zo erg, het had veel erger gekund.
- Je zoekt gewoon aandacht.
- Ik weet perfect hoe jij je voelt.
- Je maakt het veel erger dan het is.
Ingrijpen
‘Ingrijpen’ betekent niet dat je de situatie moet oplossen. Vaak zijn er in moeilijke situaties geen kant-en-klare oplossingen. Ingrijpen: dat is in kleine dingen tonen dat je meeleeft, aandacht hebt, steun wil bieden en wil helpen een last te verminderen.
Ingrijpen is ook altijd een beetje toveren. Doe vooral waar je zelf goed in bent en wat je graag doet.
Tijd toveren
- boodschappen doen
- koken
- de kinderen van school halen
- de hond uitlaten
Rust toveren
- een avondje babysitten
- vervoer aanbieden
- administratie overnemen
- een nachtje je logeerbed aanbieden
- de kinderen meenemen voor een daguitstap
Aansluiting toveren
- iemand blijven uitnodigen voor feestjes of activiteiten, ook al weet je dat de kans klein is dat ze aanwezig kunnen zijn
- je inlezen in de problematiek zodat je de ander beter begrijpt
- de ander in contact brengen met lotgenoten
- contact houden met bezoekjes, telefoontjes, berichtjes, kaartjes
Moed toveren
- de ander vergezellen naar een afspraak waar hij tegenop ziet
- klaarstaan om de ander op te vangen wanneer je weet dat er iets moeilijk te gebeuren staat (bijvoorbeeld na een doktersafspraak samen gaan lunchen)
- zien en waarderen van wat de ander allemaal doet
Professionele hulp
Je bent geen professionele hulpverlener. Wie hulp nodig heeft en de weg nog niet gevonden heeft naar de geestelijke gezondheidszorg, verwijs je best door.
Steunmagneetjes maken de tongen los
We kunnen met z’n allen beter zorg dragen voor mensen die het moeilijk hebben. Wil jij onze boodschap onder de aandacht brengen op het werk, in je vereniging of familie? Bestel pakketjes met 5 steunmagneetjes en organiseer een originele actie voor meer aandacht en empathie.