Collectieve schuldbemiddeling
Als het water je tot bóven de lippen staat...
Twee jaar geleden stelden Yvonne en Joris het best aardig. Zij werkte als kassierster, hij als magazijnier. Hun twee kinderen, Kobe (17) en Isabelle (14), deden het goed op school. Maar dan krijgt Yvonne een psychose en sindsdien wisselt ze bange dagen thuis af met opnames in de psychiatrie. Ze krijgt nu al anderhalf jaar alleen een ziekte-uitkering.
Een jaar geleden gaf hun auto de geest. Geen geld: dus een persoonlijke lening van 10.000 euro voor een tweedehandswagen – met een interest van 7%. Kort daarna verloor Joris zijn job bij een reorganisatie. Resultaat? Te weinig geld om huur en alle andere kosten te betalen, zoals de buitenlandse schoolreis van Kobe en de vervanging van de defecte diepvriezer. Dan maar rekeningen niet betalen, zoals lening, belastingen, water- en elektriciteitsfactuur. Tot op een dag de deurwaarder aanklopt: meteen 250 euro betalen of gedwongen verkoop van meubelen. Hoe kom je daaruit?
Kristine Jacobs behaalde een rechtendiploma nadat ze als maatschappelijk werker afstudeerde. Als advocaat beheert zij een reeks dossiers collectieve schuldenregeling (ook gekend onder de term ‘collectieve schuldbemiddeling’):
“Dat is de ultieme stap voor wie structureel diep in de problemen zit. Mensen die het overzicht over hun situatie volledig kwijt zijn en niet meer weten waar ze welke schulden hebben. Die hun brievenbus niet meer durven leegmaken en verstijven als de bel rinkelt. Want dat kan weer een deurwaarder zijn. Ze kunnen de waterfactuur niet betalen omdat er nog rekeningen liggen van ziekenhuis, elektriciteitsmaatschappij en telecomoperator. En dan komt er opeens nog de rekening voor een schoolreis. Dat wil men zeker niet: de kinderen dat ontzeggen!”
Wat is collectieve schuldbemiddeling?
Een laatste stap voor wie niet uit de schulden raakt. Vaak gaat er een traject aan vooraf van budgetbegeleiding en/of budgetbeheer bij het OCMW.
Kristine: “De schuldenaar stelt dan – al dan niet met de hulp van OCMW, CAW of (pro deo)advocaat – een verzoekschrift op aan de arbeidsrechtbank om te worden toegelaten tot de collectieve schuldenregeling. Binnen de week neemt de arbeidsrechtbank een beslissing. Wordt het verzoekschrift aanvaard? Dan treden twee wettelijke bepalingen meteen in voege: (1) alle interesten en (2) alle uitvoeringsmaatregelen stoppen. Concreet: de kraan gaat dicht. Er kan geen deurwaarder meer aankloppen en de schuld neemt niet meer toe, want er is geen aangroei van de interestlast. En dat maakt een groot verschil bij interesten op persoonlijke leningen van vaak 7 of 8 procent. Een uithuiszetting of opzegging van huurcontract is wel nog mogelijk.”
“Soms gaat het om mensen die al hun hele leven in kansarmoede blijven hangen zijn. Meer en meer treft het ook bemiddelde mensen die door ziekte, tegenslag of wanbeheer in de problemen komen.”
- Kristine Jacobs, advocaat en schuldbemiddelaar
Vanaf dan komen alle inkomsten op een rekening die de schuldbemiddelaar beheert. Hij keert aan de betrokkene(n) een leefgeld uit om alle kosten voor levensonderhoud te betalen: huishuur, vaste en medische kosten, benzine, schooluitgaven … (Het verschil met leefgeld bij bewindvoering: daar betaalt de bewindvoerder alle vaste kosten en krijgt de beschermde persoon maandelijks geld voor directe kleine uitgaven in de winkel.) De bemiddelaar maakt een overzicht van alle schulden en stelt een afbetalingsplan op. Daarin behandelt hij alle schuldeisers op voet van gelijkheid – van loodgieter of school tot de fiscus, met uitzondering van hypothecaire schuldeisers.
Nieuwe start
Alle schuldeisers moeten dat plan goedkeuren en de arbeidsrechtbank bekrachtigt het. Het afbetalingsplan heeft een looptijd van maximaal 7 jaar.
Kristine: “Wat de schuldenaar binnen die termijn niet heeft kunnen terugbetalen, wordt kwijtgescholden. Zijn niet alle schuldeisers het eens met het plan? Dan nodigt de arbeidsrechtbank alle partijen uit en legt zelf een gerechtelijke regeling vast. Die kan maximaal 5 jaar duren. Het doel van collectieve schuldbemiddeling is immers: mensen die helemaal in de nesten zitten, een perspectief bieden op een nieuwe start. Want anders blijven ze hun hele leven in schulden zitten.”
“Schuldbemiddeling is in principe vrijwillig. Je dient zelf een verzoekschrift in en na goedkeuring verbind je je ertoe om de voorwaarden na te leven. Dat betekent bijvoorbeeld: open en eerlijk communiceren over alle inkomsten. Vind je nieuw werk of een bijverdienste? Dan moeten die inkomsten op de rekening komen die de bemiddelaar opende. Je verbindt je ertoe om geen nieuwe schulden te maken, maar in feite kun je dat wel nog doen.”
Hier zit ook een verschil met bewindvoering: als de beschermeling daar nieuwe schulden maakt, is de aankoop niet rechtsgeldig en wordt hij ongeldig verklaard. De verkoper wordt geacht te checken of de persoon onder bewindvoering staat.
Kristine: “Soms gaat het om mensen die al hun hele leven in kansarmoede blijven hangen zijn. Meer en meer treft het ook bemiddelde mensen die door ziekte, tegenslag of wanbeheer in de problemen komen. Ik begeleid mensen bij wie ik met moeite 1000 euro per jaar kan sparen, maar er zijn er ook die vlot aan 15.000 euro spaargeld komen.”
Kosten
De kostprijs van een collectieve schuldenregeling is afhankelijk van het aantal schuldeisers. Voor het eerste jaar moet je rekenen op 1000 tot 1800 euro. De volgende jaren ligt het bedrag meestal tussen 400 en 1400 euro. De kost van een collectieve schuldenregeling ligt vaak wel lager dan de interesten en deurwaarderskosten die je zonder schuldenregeling moet blijven betalen. Zit iemand in schulden die het OCMW via budgetbeheer kan oplossen? Dan is die oplossing te verkiezen want die is kostenvrij.
Kristine: “De meest interessante tandem is een samenwerking tussen OCMW en schuldbemiddelaar. Dan speel ik nogal eens de rol van boeman: de regels strikt doen naleven en al eens ‘neen’ zeggen. Soms stort ik het leefgeld dan naar de budgetbeheerder bij het OCMW. In andere gevallen spreek ik met de betrokkene af dat ik huur en vaste kosten betaal – zoals een bewindvoerder – en per week leefgeld voor kleine kosten uitbetaal.”
“In uitzonderlijke gevallen is een volledige kwijtschelding van alle schulden mogelijk zonder dat enige afbetaling wordt voorgesteld. Dat gebeurt als duidelijk is dat terugbetaling in de toekomst gewoon niet mogelijk is. Ik geef een voorbeeld: een bejaarde dame had een reeks schulden omdat iemand misbruik gemaakt had van haar bankkaart. Zij moest naar een woonzorgcentrum en haar inkomsten volstonden net om de kosten daar te betalen.”
Een schuldenregeling eindigt wanneer de schulden zijn afbetaald of na de maximumduur van zeven jaar. De betrokkene kan ook altijd vrijwillig uit de schuldenregeling stappen.
