Het blijkt toch een heel verschil als iemand luistert en spreekt vanuit eigen ervaring als familielid.
Familieparticipatie, het meehelpen door een naaste bij de verzorging van een familielid, staat volop in belangstelling. Wie denkt dat het een snelle oplossing is voor een zorgorganisatie die moet bezuinigen, heeft het mis. Het goed invoeren van familieparticipatie kost tijd en geld, maar levert daarna veel op.
Mich Jonckheere, familie-ervaringswerker, zet zich in om het familieperspectief binnen de GGZ op de kaart te zetten. Zelf is ze ook familiebetrokkene van een persoon met een psychische kwetsbaarheid.
Ik heb het geluk om andere families te kunnen helpen en ondersteunen. Zelf hebben mijn man en ik indertijd veel steun gehad aan Similes en het geeft mij nu voldoening om ook anderen in gelijkaardige situaties te kunnen steunen. Daartoe heb ik een cursus ervaringsdeskundigheid gevolgd. Daarin heb ik geleerd mijn persoonlijk verhaal te overstijgen zodat ik beter open kan staan voor de problemen van anderen. Via Similes draai ik nu mee in het mobiele team vanuit Grimbergen voor de regio Halle-Vilvoorde. Dat is een heel leerproces geweest. Door deze samenwerking heb ik meer inzicht gekregen in hoe de psychiatrie functioneert in mijn regio en kennisgemaakt met de vijf functies binnen het vernieuwde model geestelijke gezondheid. Uitgangspunt van dit model is dat zowel de patiënt als zijn omgeving betrokken worden bij het herstel.
Ik ben begonnen als familievertegenwoordiger waarbij ik het standpunt van de familie op de diverse vergaderingen van de hulpverlening naar voor bracht. Geleidelijk aan is het vertrouwen tussen mezelf en de hulpverleners wederzijds gegroeid en kon ik na een jaar aan de slag bij het mobiele team. Ik blijf wel naar al die functievergaderingen gaan om mee te zijn met wat er allemaal evolueert. Maar via het mobiele team kom ik dus rechtstreeks in contact met naastbetrokkenen. Ik heb ervoor gekozen om dit zonder hulpverleners te doen. Op voorhand word ik wel door hen geïnformeerd over wat er aan de hand is, zonder al te veel details. Ik ga ook enkel langs bij de mensen als ze dat wensen. Ik spreek hier over de familie, de patiënt/cliënt is hier niet bij aanwezig. In praktijk is dat meestal de moeder. Maar ik zie ook wel wat koppels, soms vader en moeder afzonderlijk als ze gescheiden zijn, soms ook broers en zussen. Ik was heel verrast door de openheid van de naastbetrokkenen. Eén moeder zei: “Ik heb mij nog nooit zo begrepen gevoeld.” Hoe toegewijd de hulpverleners ook zijn, het blijkt toch een heel verschil als iemand luistert en spreekt vanuit eigen ervaring.
Een moeder zei me: “Ik heb mij nog nooit zo begrepen gevoeld.” Hoe toegewijd de hulpverleners ook zijn, het blijkt toch een heel verschil als iemand luistert en spreekt vanuit eigen ervaring als familielid.
Het mobiele team vraagt mij om bij bepaalde families langs te gaan: daar waar het moeilijk gaat. Dit kan betekenen dat er veel verdriet is, dat er geen inzicht is of dat de situatie heel gespannen is. Er wordt wel altijd eerst aan de patiënt gevraagd of hij daarmee akkoord gaat dat ik bij de familie langsga. Dat betekent dat families die hulp nodig hebben soms niet geholpen worden omwille van het ‘njet’ van de patiënt, wat ik echt een groot probleem vind. Dat blijft een knelpunt. Ik heb daar al veel over gediscussieerd, en ben ook gaan inzien dat het soms heel moeilijk ligt, bijvoorbeeld wegens achterdocht of omdat de relaties zo verwrongen zijn dat contact bijna onmogelijk is. Bij de hulpverleners primeert hoe dan ook het vertrouwen van hun cliënt behouden. Zij proberen er verder aan te werken zodat herstel in triade, patiënt-familie-hulpverlener, op termijn misschien wel haalbaar wordt. Ook bij het zorgoverleg is het soms een probleem dat de patiënt niet wil dat er familie bij aanwezig is. De patiënt beslist en dat leidt soms tot heel schrijnende situaties, ook voor de hulpverlener. Het moet wel gezegd het mobiele team Halle-Vilvoorde doet er alles aan om de familie te betrekken, meteen van bij de aanmelding. Zo’n aanmelding gebeurt gewoonlijk door een arts, maar sinds april 2017 kan ook de familie aanmelden bij het mobiele team B. Ik heb lang op die nagel gehamerd en ben dus heel blij dat dit erdoor gekomen is.
Al met al heb ik tot mijn voldoening al wat kunnen betekenen voor bepaalde families. Er zijn soms heel moeilijke situaties waarin ik maar één keer hoef langs te komen om al iets op gang te kunnen brengen. Zo was er een moeder die zich eindeloos ergerde aan de chaotische levensstijl van haar zoon, wat veel spanning gaf tussen hen. Ik heb haar kunnen duidelijk maken dat dit juist eigen is aan het ziektebeeld. En dat ze haar eigen leven ook leefbaarder kon maken door zich daar minder druk over te maken en wat meer afstand te nemen.
Luisteren is zeer belangrijk. Een belangrijke boodschap die ik steeds weer moet herhalen is: zorg goed voor jezelf zodat je sterk blijft. Zorg dat je voldoende activiteiten hebt die niets met de problematiek te maken hebben en waar je kracht en energie uit put. Kom dus buiten. Hou contact met vrienden. Ga op reis, enz. Zorg ook dat je binnen je eigen huis rust vindt. En besef dat je niet de enige bent die dit meemaakt. Ik heb hiermee ook moeten leren omgaan en nog altijd. Dat voelen die mensen en daardoor nemen ze dat ook aan. Ik kan hun problemen niet oplossen, maar wel steun bieden en handvaten aanreiken om zich terug wat sterker te voelen. Ik overleg zo nodig met het team en spreek uiteraard ook over Similes en wat daar mogelijk is. Soms verwijs ik ook naar een specifieke cursus zoals LEAP, een psychosereeks,…
Ondertussen heb ik als familie-ervaringswerker zeker al 40 familieleden gezien. Sommigen sturen mij nadien nog mails waarin ze hun waardering en dankbaarheid uitdrukken. Dikwijls blijf ik ook via mail nog in contact. Voor anderen zal ik dan helemaal niets betekenen. En dan is het weer aan het mobiel team om hen verder te helpen. Feit is dat familie nu intussen ook op de agenda staat, en daar ben ik blij om.
