Ik wil jonge mantelzorgers een boodschap vol hoop meegeven
Arne Sierens pakt uit met een remake van het toneelwerk waarmee hij in 1990 internationaal naam maakte. Mouchette is het verhaal van een meisje van 14 die mantelzorger is voor haar zieke moeder en zich over haar babyzusje ontfermt. Maar ze ontsnapt aan de beklemming dankzij flamencomuziek en de aandacht van een 40-jarige man.
Arne Sierens: “Een paar jaar geleden raakte ik aan de praat met een jongen die zorgde voor zijn moeder die permanent in therapie was. En die jongen vond het zo jammer dat er geen theater rond mantelzorg bestaat. En dat klopt natuurlijk niet, want met mijn stuk Mouchette had ik het daar 30 jaar geleden al over. Dus besloot ik Mouchette opnieuw op de planken te brengen – bij voorkeur met ervoor of erna een debat over mantelzorg in Vlaanderen.”
Arne Sierens groeide op in de Gentse volkswijk Brugse Poort. Sierens: “Dat was en is een heel heftige wijk die in de 19de eeuw ontstond tijdens de boost van de textielindustrie in de regio. Toen kwamen er op korte tijd 70.000 inwoners bij in Gent. Mijn vader Frans werkte bij de Nationale Bank om den brode, maar hij was vooral artiest. Hij schreef vijf romans, enkele toneelstukken en filmscenario’s. Hij bracht me als filmfanaat in contact met de filmwereld en alles van cultuur, zoals boeken – geen klassiekers, maar eigentijds werk zoals Louis- Paul Boon. Door dat cultuurbad thuis wist ik toen ik op mijn zesde voor het eerst naar het poppentheater ging, al honderd procent zeker dat ik later theater wou maken. Toen ik 22 was, overleed mijn vader heel jong (52) en dat was een zware klap.”
“Mijn vader was helemaal weg van Frankrijk, Franse films en muziek. Mijn moeder daarentegen was heel Duits gericht. Haar vader was een fan van Hitler. Zij was ook een gewelddadige vrouw. Er waren veel conflicten met mijn vader, zus en mij. Soms sloeg ze alles in haar omgeving kapot of ze gooide mijn kleren op straat. Een keer probeerde ze zelfs de auto de Leie in te duwen. In die context deden mijn zus, broer en ik aan een vorm van mantelzorg: zelf zorgen voor boodschappen en eten, de boel draaiende houden. Mijn vader was een topartiest en dat botste geregeld heftig met mijn moeder. Het ging er soms zo hard aan toe dat mijn zus en ik hem op een moment de raad gaven om weg te gaan bij moeder.”
Theater creëren
Ondertussen zocht Arne Sierens zijn weg in de theaterwereld. “Het Vlaamse theater was in die tijd nog heel burgerlijk. Daarmee heb ik gebroken. Ik wou geen Shakespeare of al die andere klassiekers – die gooide ik in de prullenmand. Ik raakte eerst in de ban van het werk van de Poolse artiest Tadeusz Cantor (1915- 1990). Hij heeft een sterk bepalende invloed op mijn werk. Gabriel Garcia Marquez was ook een grote inspiratiebron. Op een Brussels festival zag ik ook stukken van de Japanner Chikamatsu Monzaemon (1653-1725). Die man schreef toneel dat geworteld is in de Japanse werkelijkheid. Cantor en Monzaemon inspireerden me vooral omdat zij geen toneel schreven, maar creëerden. Dat is ook altijd mijn doel geweest: theater maken, creëren. Denk maar aan mijn reeks creaties samen met Alain Platel.”
“Mijn doorbraak kwam er met Mouchette in 1990. Ik had de gelijknamige film van Robert Bresson (1967) gezien over een meisje dat zorg draagt voor haar terminale moeder en in het verhaal betrokken raakt in de wereld van een oudere man. Ik vond die film fenomenaal. Al kon ik me niet vinden in zijn einde: het meisje pleegt zelfmoord. Mijn stuk moest hoop brengen, tonen dat je aan zo’n beklemmende jeugd kunt ontsnappen.
Bij de creatie van mijn Mouchette greep ik terug naar twee belangrijke bronnen van inspiratie. Ik sprak in die tijd veel mensen aan tijdens wijkverkenningen. Zo ontmoette ik in de wijk Brugse Poort in Gent een meisje van 14 met een aan alcohol verslaafde vader en moeder. Zij deed de boodschappen, kookte en zorgde voor haar kleine zus. In mijn stuk vindt dit meisje hoop en ontsnapping in de flamencodans. Ze krijgt op het einde van de man met wie ze in contact raakt, een wondermooie flamencodansersjurk. Dat is haar redding. Voor de link naar flamenco viel ik terug op herinneringen naar aanleiding van een reis naar Spanje. Mouchette werd een groot succes, kreeg een Europese prijs en werd ook in Frankrijk opgevoerd.”
Stap naar mensen toe
“Die jongen met wie ik destijds in gesprek raakte, klaagde erover dat de situatie van de mantelzorg in dit land behoorlijk lastig is: de overheid geeft weinig steun en die steun is dan nog heel bureaucratisch, met veel administratie. Dat is niet de goede aanpak. De overheid moet meer mensen naar de gezinnen sturen, manieren zoeken om hen te helpen. Vroeger waren er wijkagenten die wisten waar er problemen en noden waren. Maar die zijn op vele plaatsen verdwenen. We hebben actieve mensenzorg nodig: naar de mensen toestappen. Ik ken een vrouw die voor de juridische overheid werkt en die een groepje mensen warm maakte om families in problemen te ondersteunen. Een vrijwilliger houdt een week lang nauw contact met een gezin. Dat houdt ook in: structuur brengen in hun leven, met werklijsten op de koelkast, duidelijke afspraken over aanpak van conflicten … Dat had bij een aantal families heel positieve effecten.”
“Met de herneming van Mouchette hoop ik iets te activeren in de mantelzorg. Mijn droom? Dat er bij elke voorstelling vooraf of nadien een gesprek komt met de toeschouwers over mantelzorg. Ik wil met veel plezier op de scene interviews doen met jonge mantelzorgers, met burgemeesters, met zorgverleners rond de vraag: hoe activeren we de ondersteuning voor die vele mantelzorgers in het werkveld. Ik heb dat bij de première eind vorig jaar in de Gentse Minardschouwburg al eens gedaan met een publiek vol jongeren. Ik heb daar drie jonge mantelzorgers geïnterviewd voor de volle zaal. Mantelzorgers krijgen zo het gevoel: we staan er niet alleen voor, we kunnen er net zoals Mouchette uitraken en ons leven uitbouwen. Dat helpt, dat maakt ze iets gelukkiger.”
Maak samen met Arne Sierens mantelzorg voor mensen met een psychische aandoening beter bespreekbaar
In november-december 2021 is Mouchette te zien in tal van Vlaamse cultuurcentra: Turnhout, Izegem, Knokke, Gent, Zottegem, Middelkerke, Vilvoorde, Pelt, Evergem, Oosterzele, Herent, Dilbeek, Kortrijk, Deinze... Arne Sierens wil voor of na elk van deze voorstellingen graag in gesprek gaan met mantelzorgers en met het publiek. We maken dit vanuit Similes graag mee mogelijk. Wil jij na een van deze voorstellingen deelnemen aan een nabespreking? Laat het ons weten via info@similes.be. We nemen dan verder contact met je op zodat jij met je getuigenis kan bijdragen tot een boeiende ontmoeting onder mantelzorgers!
