Financieel, juridisch en administratief aspect
Een psychische aandoening kan ook praktische gevolgen hebben. Iemand met psychische klachten raakt soms administratief de weg kwijt. Hij vergeet facturen te betalen, maakt schulden, denkt er niet aan belangrijke brieven te openen. Hij valt voor een lange periode uit op zijn werk, of in het slechtste geval verliest hij zijn job… Belangrijke beslissingen nemen is sowieso moeilijk als je in een psychisch kwetsbare periode zit.
Als je zorgt voor iemand met psychische klachten, kan je meegesleurd worden in een negatieve spiraal en zelf in moeilijkheden geraken. De combinatie van een job met de zorg die je moet geven aan je naaste, is altijd zwaar. Maar werken geeft ook structuur en afleiding: een job biedt een sociaal netwerk, je werkomgeving geeft ademruimte, weg van de moeilijke situatie thuis. Soms doet het gewoon deugd om even het huis uit te gaan. Met een job heb je daar een goede reden voor, zonder dat je je moet verantwoorden of schuldig voelen.
Als het op een dag te zwaar wordt om je job te combineren met de zorg voor je familielid, kan je misschien een tijdje minder gaan werken, maar hou dan wel rekening met de financiële gevolgen.
Wat kan je doen om je gezinslid of naaste met een psychische kwetsbaarheid juridisch te beschermen? Kan je helpen met het beheer van zijn of haar centen? En wat als je gezinslid niet meer kan opkomen voor zijn of haar persoonlijke belangen?
De zorgvolmacht: wat en hoe?
Iemand die hulp nodig heeft bij zijn financiële administratie, kan jou als familielid een volmacht (of lastgeving) geven om zijn geld te beheren en beslissingen te nemen in jouw plaats. Hij wordt dan de ‘lastgever’ genoemd; het gezinslid dat het vermogen beheert, is de ‘lasthebber’.
Met een volmacht vermijd je dat een vrederechter een bewindvoerder aanduidt. Met een volmacht of lastgeving kun je financiële belangen (het beheer van een bankrekening, de uitvoering van betalingen…) behartigen en ook ingrijpende beslissingen nemen, zoals de opname in een woonzorgcentrum.
De persoon die een volmacht geeft, blijft juridisch gezien nog altijd handelingsbekwaam. Hij of zij kan zelf ook nog betalingen doen, contracten ondertekenen, beslissingen nemen… Alleen wie meerderjarig en wilsbekwaam is, kan een volmacht geven. Een zorgvolmacht laat je best opmaken door een notaris. Meer info op www.notaris.be.
Budgetbegeleiding en budgetbeheer
Budgetbegeleiding
Als iemand problemen heeft om zijn uitgaven onder controle te houden, is budgetbegeleiding een mogelijke oplossing. Het doel van budgetbegeleiding is om te leren zijn inkomsten en uitgaven te beheren. Het (gemeentelijke) OCMW of het (regionale) CAW kunnen helpen.
Bij budgetbegeleiding beheert de aanvrager zelf zijn budget maar hij wordt met raad en daad bijgestaan door een maatschappelijk werker. Hij ontvangt dus zelf zijn inkomsten en voert zelf alle betalingen uit. De maatschappelijk werker helpt met het opmaken van een budgetplan, een inventaris van de schulden, hij geeft advies en biedt persoonlijke ondersteuning…
Budgetbeheer
Budgetbeheer lijkt voor een stuk op budgetbegeleiding, maar gaat wel verder. Een maatschappelijk werker maakt samen met de aanvrager een inventaris van zijn schulden en stelt mee een budgetplan op. Het verschil met budgetbegeleiding is dat de maatschappelijk werker alle inkomsten ontvangt en alle betalingen van de vaste kosten en de schulden doet in de plaats van wie het budgetbeheer aangevraagd heeft. Hij krijgt leefgeld om eten te kopen of om andere noodzakelijke aankopen te betalen.
Het voordeel van budgetbeheer is de zekerheid dat alle rekeningen correct en tijdig betaald worden. Het nadeel is dat een deel van je vrijheid verloren gaat omdat de maatschappelijk werker alle inkomsten ontvangt. De persoon die onder budgetbeheer staat, blijft juridisch bekwaam om contracten te te tekenen en een einde te maken aan het budgetbeheer. Het biedt dus geen volledig waterdichte bescherming.
Bewindvoering: gerechtelijke bescherming
Wanneer een volwassen persoon door zijn (mentale) gezondheid niet (meer) zelf zijn zaken kan regelen, niet (meer) kan opkomen voor zijn belangen, niet (meer) zijn centen kan beheren, kan deze persoon gerechtelijk beschermd worden door de aanstelling van een bewindvoerder. De vrederechter stelt de bewindvoerder aan na een gesprek met de psychisch zieke persoon en de persoon die de vraag gesteld heeft aan de vrederechter.
De vrederechter vertrouwt het beheer van de goederen bij voorkeur toe aan een familielid of een vertrouwenspersoon van de te beschermen persoon. De bewindvoerder vertegenwoordigt de beschermde persoon bij zijn financiële handelingen (hij doet ze in zijn plaats) of staat hem daarin bij (hij doet ze samen met hem).
Similes & vrijwillige bewindvoering
Soms is er binnen de familie niemand om de bewindvoering op zich te nemen. Dan kan je terecht bij Similes. Wij hebben een aantal vrijwilligers opgeleid om de bewindvoering op zich te nemen.
Steunpunt bewindvoering
www.steunpuntbewindvoering.be
Totstandkoming
In 2020 ontstond op West-Vlaams niveau een nieuw samenwerkingsverband. Zorgsector, advocatuur en vredegerechten sloegen de handen in elkaar en richtten een Stuurgroep bewindvoering op. Het multidisciplinair samenwerkingsverbond heeft tot doel om alles in verband met bewindvoering te bespreken, te kijken wat beter kan en knelpunten weg te werken. De rode draad daarbij is de drempel voor de burger verlagen, ondersteuning geven en de dienstverlening verbeteren.
Het Steunpunt bewindvoering, dat op 11 januari 2022 van start ging in West-Vlaanderen, is een eerste realisatie van deze stuurgroep. Vanaf 1 februari 2023 is het Steunpunt bewindvoering ook actief in de gerechtelijke arrondissementen Antwerpen, Leuven en Oost-Vlaanderen.
Doel
Het Steunpunt bewindvoering is een aanspreekpunt voor vragen, klachten en suggesties over bewind. Elke belanghebbende kan er terecht: beschermde personen, familieleden, familiale en professionele bewindvoerders, vertrouwenspersonen, vredegerechten, sociale diensten van voorzieningen en instellingen, …
Het steunpunt behandelt zowel meldingen over de werking van de bewindvoering als over de toepassing van de wettelijke bepalingen. Suggesties zijn uiteraard ook welkom. Daarnaast fungeert het steunpunt ook als algemene steundienst die informatie geeft en naar de bevoegde instantie doorverwijst. De focus van het steunpunt ligt zowel op ondersteuning als op het blootleggen van structurele tekortkomingen binnen de bewindvoering.
Werking
Het steunpunt bestaat uit een secretariaat en een commissie, georganiseerd per arrondissement. Het secretariaat is permanent bereikbaar en ontvangt meldingen of vragen tot informatie.
Het Meldpunt treedt niet op als coach, het geeft geen advies en behandelt geen klachten. Het komt dus niet tussenbeide in individuele dossiers. Hiervoor verwijzen we je door naar je sociale dienst of je raadsman.
Hoe doe je een melding?
Online via www.steunpuntbewindvoering.be. Daar vind je een aanmeldingsformulier. Alle aanmeldingen zijn kosteloos.
En daarna?
De meldingen worden door het Adviescomité bestudeerd en anoniem in een jaarlijks verslag opgenomen. Dit verslag wordt besproken met de korpschefs van de vrederechters en overgemaakt aan de Hoge Raad voor de Justitie en aan de beleidsverantwoordelijken.